Nu ik noodgedwongen niet dwars door Noorwegen kan wandelen om verhalen te verzamelen voor een nieuw boek, ben ik de afgelopen maanden gaan schrijven aan een heel ander boek: dat over mijn jaren in Congo-Brazzaville. Negen jaar geleden kwam ik voor het eerst in dit onbekende Centraal-Afrikaanse land. Ik werd er verliefd. Op een man, op het – toen nog – ongerepte land en op het majestueuze Congolese regenwoud, het op één na grootste regenwoud ter wereld. Ik kwam er markante mensen tegen, werd gevlooid door chimpansees, en zag wilde gorilla’s foerageren vanuit het huis waar ik vaak verbleef met een schitterend uitzicht over de lagune van Conkouati. Ik raakte betrokken bij een project van de IUCN, dat tot doel had het Mayombe-woud te beschermen, een woud dat deel uitmaakt van het Congo Bekken en vier Centraal-Afrikaanse landen beslaat. Ik wilde er een bedrijf beginnen, waarmee ik samen met de lokale gemeenschappen in het woud kleinschalige toeristische projecten zou opzetten. Wat er gedurende mijn jaren in Congo allemaal op mijn pad kwam, dat kun je in mijn boek lezen dat volgend jaar verschijnt bij Uitgeverij Passionate Nomads. Maar er is één verhaal dat ik alvast graag met iedereen wil delen, en dat is mijn zoektocht naar de kiototo.
Elke keer als ik kampeerde in het woud van Mayombe hoorde ik dit dier. Hij scharrelde ’s nachts rond onder de auto. Ik zag hem nooit, althans ik zag in het donker slechts een vage zwarte vlek rond waggelen. Maar ik hoorde hem des te meer. Het klonk als roerrroerrroerrr, steeds harder, steeds ongeduldiger. Het was een kiototo, werd me verteld. Het had de kop van iets wat kruiste tussen een varken en een beer, had lange klauwen en klom in bomen. Ik kon me geen voorstelling maken van dit dier. Een vertaling van het woord kiototo (waarvan ik dacht dat het Lingala was, wat later werd tegengesproken door iemand die dacht aan Kicongo of Swahili) kon niemand me geven. Ik vroeg het iedereen die ik kende: van de dorpsoudste van het gehucht waar ik kampeerde tot biologen in het veld. De meeste Congolezen kenden de kiototo wel, maar een Franse of Engelse vertaling wisten ze niet. Hij bleef een mysterie.
Kent iemand een Centraal-Afrikaans nachtdier, dat leeft in het regenwoud, scharrelt op de grond maar ook in bomen klimt, klauwen heeft en een kop die lijkt op iets tussen een varken en een beer?
Nu de eerste versie van mijn boek gereed is, ben ik opnieuw nieuwsgierig naar dit dier. Wat is een kiototo? Een zoektocht op internet leverde een oude prent op van een vreemd dier met lange nagels afgebeeld in een boom met een kop waarin iets beerachtigs is te zien als je dat wilt. Ik deelde de prent op Facebook met de vraag of iemand wist wat het was. Al gauw herkenden mensen er een luiaard in. Maar die leven niet in Afrika. Bovendien hangen die over het algemeen vooral ondersteboven aan een tak; het dier op de prent had een nogal krampachtige houding bovenop een tak. Ik had goede hoop dat ik iets had gevonden totdat iemand me erop attendeerde dat de prent ondersteboven was afgebeeld (wat die krampachtigheid verklaarde…) Daarmee bleek het toch echt om een luiaard te gaan. Wel hadden mensen verschillende suggesties gedaan, waarbij vooral de westelijke boomklipdas voldeed aan de beschrijving. Maar een zoektocht op YouTube leerde me dat die veel geluiden kunnen maken, maar het kenmerkende roerrroerrroerrr zat er niet bij. En nu ben ik weer terug bij af. Wat is nou toch een kiototo??
Daarom doe ik een oproep. Kent iemand een Centraal-Afrikaans nachtdier, dat leeft in het regenwoud, scharrelt op de grond maar ook in bomen klimt, klauwen heeft en een kop die lijkt op iets tussen een varken en een beer? Een dier van ongeveer een halve meter lang dat regelmatig zijn soortgenoten roept met een dwingend roerrroerrroerrr?
Alle suggesties zijn welkom! Ondertussen ga ik luisteren naar nachtelijke geluiden uit de Congolese jungle waar ik in mijn queeste een aantal opnamen van vond. Ze duren even, maar wie weet hoor ik er ineens de kiototo roepen. Zo niet, dan is het geen straf naar deze geluiden te luisteren. Ze passen precies bij de tropische nachten die we nog tegemoet gaan.